Vrijheidsmuseum in Groesbeek 10 mei van 14.00-16.30 uur
Na de bevrijding de draad weer oppakken naar het gewone leven blijkt niet eenvoudig. Het is een tijd van veel vreugde en veel verdriet, van chaos, verlies, hoop en vertrouwen op een betere toekomst tussen het oorlogspuin. Snel terug naar normaal is de wens, maar is dat ook mogelijk voor de mensen die druppelsgewijs vanuit het ingestorte Derde Rijk terugkeren naar huis: de weinige Joden uit de kampen, verzetsmensen, krijgsgevangenen, dwangarbeiders van de Arbeitseinsatz? Daarnaast de duizenden burger-evacués in de regio, die op de valreep bij de bevrijding op drift raakten? Hoe worden zij bij thuiskomst ontvangen? Wat staat hen te wachten? De smaak van de bevrijding blijkt niet alleen zoet, maar is ook bitter.
Op twee lezingenmiddagen schetsen deskundigen de ‘herstart’ van de samenleving in onze regio kort na de bevrijding vanuit het perspectief van deze teruggekeerden. Ook de afrekening met het nationaalsocialisme en collaborateurs, herstelbetalingen en Wiedergutmachung, evenals de eerste Duits-Nederlandse contacten worden geschetst. De sprekers komen met nieuw onderzoek en nieuwe inzichten. Ook de ontwikkelingen dichtbij, aan de Duitse kant van de grens worden verkend. Er is reflectie op het vluchtelingenbestaan van vandaag. Een flankerende expositie in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis brengt de verschillende groepen ‘thuiskomers’ in beeld.
Organisatie: Stedelijk 4 en 5 Mei Comité Nijmegen, Numaga, Klevischer Verein i.s.m. Vrijheidsmuseum
Programma
Inloop vanaf 13.30 uur
14.00 Opening Theo Engelen, voorzitter Numaga
14.10 Terugkeer – Nijmegen en omgeving, voorjaar 1945, introductie op het thema Joost Rosendaal, prof. Geschiedenis van Oorlog en Vrijheid in het Nederlands- Duitse grensgebied, Radboud Universiteit
14.30 Beeldfragment: de terugkeer van Louis de Wijze uit Auschwitz
14.40 Terugkeer: veel bureaucratie, weinig empathie voor terugkerende joden Willem Oosterbaan, onderzoeker Stichting Stolpersteine Nijmegen
Slechts een handjevol joodse Nijmegenaren keert terug uit de verschrikkelijke concentratie- en vernietigingskampen van het Derde Rijk. Hoeveel eigenlijk? Daarnaast komt een aantal mensen tevoorschijn uit de onderduik. Wat zijn hun ervaringen bij thuiskomst? Vaak wonen anderen in hun huizen. Hoe krijgen zij hun bezittingen terug? Het rechtsherstel verloopt – ondanks soms goede bedoelingen – door bureaucratie uiterst moeizaam. Er is in naoorlogs Nijmegen weinig aandacht voor het onbeschrijfelijke leed dat door Joodse stadsgenoten is geleden, zoals blijkt uit de ervaringen van enkele teruggekeerden.
PAUZE
15.20 Wieder gut gemacht? Wiedergutmachung nach 1945 – Het Duitse perspectief Helga Ullrich-Scheyda, historica uit Kleef
In naam van de nationaalsocialistische terreurstaat is oneindig groot onrecht verricht. Was in 1945 tegen deze achtergrond een terugkeer naar normaliteit überhaupt mogelijk? Hoe moet men omgaan met de slachtoffers en benadeelden? De geallieerde bezettingsmacht en later de Bondsrepubliek Duitsland komen met wettelijke regelingen ter compensatie van getroffenen. Hoe zagen deze herstelbetalingen eruit? Enkele praktijkvoorbeelden uit de regio Kleef.
(NB Lezing in het Duits met NL-toelichting)
15.40 Slotgesprek sprekers, vragen en reflecties uit de zaal o.l.v. historicus Jan Brauer
Entree is vrij, om zeker te zijn van een zitplaats is reserveren gewenst, via de website Vrijheidsmuseum https://vrijheidsmuseum.nl/
