In het eerste artikel van Nijmeegs Katern 2025-4 gaat auteur Jan Brauer in op de situatie in het grensgebied van Nederland en Duitsland vlak ná de Tweede Wereldoorlog. Terug naar normaal? vraagt hij zich af en hij vertelt over het moeizame opbouwen van die relatie met de buren in een tijd dat haat en wraakgevoelens overheersen. Op nationaal niveau is men vooral bezig met het herstellen van de oorlogsschade en het verhalen van die schade op de agressor. Men denkt in eerste instantie aan de annexatie van grote delen van Duitsland maar in 1949 worden uiteindelijk slechts kleine delen geannexeerd waaronder Elten en de Duivelsberg bij Nijmegen. De gewone man en vooral de boeren in de regio hebben te maken met de fysieke grens, hoe kom je aan de andere kant, en waar zijn die koeien gebleven die in 1944 nog in de wei stonden? Het onderlinge wantrouwen is groot. Het gezag in Duitsland wordt uitgeoefend door de geallieerde bezetter, en dat contact gaat ook niet altijd even gemakkelijk. Toch zijn er 80 jaar geleden weer aarzelende grenscontacten, de buren zoeken elkaar weer voorzichtig op.

In het tweede artikel geven de auteurs Luc Meijboom, Lianne Wilhelmus, Joris van den Tol en Coen van Galen van Slavernij & Nijmegen een kort overzicht van het onderzoek dat zij in opdracht van de gemeente Nijmegen deden naar de bemoeienis van Nijmeegse stadsbestuurders met de slavernij vanaf de 17e eeuw. Het blijkt dat de stad beschouwd kan worden als een knooppunt in het wereldwijde koloniale netwerk. Dat komt onder andere doordat Nijmegen, buiten Holland, als belangrijkste gewest van de Republiek veelal de voorzitters van commissies levert die besluiten van de Staten-Generaal voorbereiden. Zo hebben Nijmeegse stadsbestuurders al vroeg politieke invloed en halen zij ook persoonlijk gewin uit slavernij en kolonialisme.

In het zomernummer van Nijmeegs Katern staan weer twee artikelen. Het eerste artikel gaat in op de geschiedenis van de bioscopen in Nijmegen ná de Tweede Wereldoorlog. In het dubbeldikke Nijmeegs Katern van 2024, nr 4, schreven de auteurs Anthony Livius en Rosa Raeijmaekers al een artikel over de geschiedenis van de bioscopen in het Interbellum, met name over het City Theater, een volksbioscoop. Anthony Livius schrijft nu met Lukas Puts over de noodbioscopen ná het bombardement en ná de frontstadperiode, de moeizame wederopbouwtijd, de concurrentie van oude en nieuwe bioscoopondernemingen en uiteindelijk over de fraai ontworpen
bioscopen die in de jaren ’50 als nieuwe lichtpaleizen verrezen in het
nieuwe centrum van Nijmegen. Het archief van de Carolus bioscoop is
overgedragen aan het RAN en sinds kort toegankelijk voor publiek.

Een kort artikel gaat vervolgens in op een prachtige 17de-eeuwse roemer,  een drinkglas, met een uitzonderlijke gravering. Na heel veel gepuzzel konden de amateurarcheologen van de Nederlandse Archeologievereniging (AWN) afdeling Nijmegen e.o. niet alleen de in 1996 gevonden 120 glasscherven samen lijmen tot een 25 cm hoog glas maar wisten zij ook te achterhalen wat voor een afbeelding er in het glas werd gegraveerd. Mark van Loon schreef het artikel en laat het engelengeduld van de archeologen zien.

 

In de april aflevering van Nijmeegs Katern 2025 staan wederom twee artikelen. In het eerste artikel wordt door Esther Op de Beek het verhaal verteld van een viertal redacteuren van dagblad De Gelderlander die in 1956 de spot dreven met de experimentele poëzie van die tijd. Onder de titel De Quartslamp schreven zij onder pseudoniem in een vloek en zucht een boekje met experimentele gedichten. Dit lieten zij drukken en stuurden het als recensie-exemplaar naar diverse andere dagbladen. De recensies uit die kranten werden nadien natuurlijk breed uitgemeten in een groot artikel in De Gelderlander.

In het andere artikel gaat auteur Jan Jansen in op het feit dat naast de Hezelpoort onder het spoor in 1931 een tweede tunnel voor voetgangers en fietsers werd geopend. Vanwege de grote gebogen vorm ging deze al snel De Gaper heten. Onder het nabijgelegen drukke goederenspoorlijntje naar de haven was kort daarvoor ook al een voetgangerstunneltje gebouwd. Aldus werden ook toen al onveilige verkeerssituaties aangepakt.

 

 

 

 

 

 

In het eerste nummer van Nijmeegs Katern van 2025 staan een paar prachtige foto’s van Maria Austria (1915-1975), een van oorsprong Boheemse fotografe die vanaf de jaren ’50 naam maakte in Nederland. Het artikel gaat vooral in op de foto’s die Maria Austria maakte van Nijmegen in 1954, een heus ‘fotoverhaal’, dat werd gepubliceerd in zaterdageditie van het Algemeen Handelsblad. De auteur van het artikel, Martien Frijns, schreef ook de vuistdikke Fotobiografie over haar.

Het tweede artikel is een verhaal over het Nimweegs dialect, dat behoort tot de ’taalgroep’ van het zogenaamde Kleverlands. Auteur Lex Schaars breekt samen met een ‘Werkgroep’ een lans voor een erkende status van het Gelders Kleverlands, dat wezenlijk anders is dan het Nedersaksich Gelderse dialect, zoals dat bijvoorbeeld in Zutphen wordt gesproken.

In een laatste artikel vertelt Melchior de Grood over de columnist Naodus fan Nimweghe, die van 1936 tot 1940 in ’t Nimweegs in De Gelderlander schreef. Pas onlangs werd ontdekt dat de onder pseudoniem publicerende Naodus Bernard van Herwaarden is. Deze persoon figureert (onder een andere naam) in de pas verschenen roman Kiemrot van zijn kleindochter Hedwig van Herwaarden.

 

 

 

 

 

 

Ingesloten in het Nijmeegs Katern van februari vindt u de contributienota en het ledenpasje.