Projecten en evenementen

 

Vereniging Numaga neemt deel aan diverse jaarlijks terugkerende historische activiteiten als de Week van de Geschiedenis, de Monumentendag, de Archievendag en verder aan incidentele initiatieven. Hieronder een verslag van de 13e lustrumviering over het thema ‘Bottendaal, al honderd jaar een gemengde wijk’.

Lustrumviering 2019 – Zaterdag 9 november –
Bottendaal, al honderd jaar een gemengde wijk

Historische vereniging Numaga heeft in 2019 het 65-jarig bestaan gevierd met een programma dat gewijd was aan bouwen en wonen in Nijmegen. We ronden de activiteiten van dit dertiende lustrum af met een middag waarin de wijk Bottendaal centraal staat.

Bottendaal is een oude wijk; de eerste woningen werden in de jaren tachtig van de negentiende eeuw gebouwd. Bottendaal is ook een gemengde wijk. Vanaf het begin is er niet alleen gewoond, maar ook gewerkt. Bedrijven als Dobbelman, Thieme, ASW, de Kapokfabriek stonden te midden van de woonstraten. De bevolking was niet homogeen. Arbeiders, fabrikanten en de middenklasse hebben hier hun huizen en straten gehad.

De jaren 1970 – 1980 betekenden een ommekeer. De bedrijven vertrokken, de meeste bedrijfspanden werden gesloopt en vervangen door sociale woningbouw. Tegelijkertijd kwamen twee nieuwe bevolkingsgroepen Bottendaal binnen: studenten en migranten, aanvankelijk vooral gastarbeiders.

Aan de geschiedenis van Bottendaal besteedden we tijdens onze lustrummiddag 9 november uitgebreid aandacht via lezingen, interviews en rondleidingen.

Toespraak door de voorzitter van de vereniging Theo Engelen

Beste leden van Numaga, dames en heren,

Graag wil u bij dit lustrum enige zaken onder de aandacht brengen over de wijze waarop we die vorige lustra gevierd hebben. Dat zijn er teveel om allemaal te bespreken, ik kies er enkele typerende jaren uit. Zoals altijd wanneer je terugkijkt in de tijd is er zowel sprake van continuïteit als van verandering. Ik kom daarop terug.

 

Eerst dit: we lijken als vereniging soms op een van die ijdele personen die hun leeftijd naar beneden willen bijstellen. Officieel vieren we immers ons 13de lustrum dit jaar, maar we vergeten daarbij dat de eigenlijke geboortedatum van de vereniging 9 maart 1936 was. Drs. Kokke van het Gemeente Archief bedacht toen al de naam Numaga. De Tweede Wereldoorlog maakte een ongewild en voortijdig einde aan de prille vereniging en het duurde tot 21 mei 1954 voor Numaga in zijn huidige vorm werd opgericht.

 

De vereniging streeft nog steeds dezelfde doelen na. In het Beleidsplan voor 2019 lezen we dat die doelen zijn: de bevordering van de beoefening van de geschiedenis in Nijmegen en omgeving en het opkomen voor het behoud van de historische ruimte en het culturele erfgoed in dat gebied. Dat is dezelfde doelstelling als bij de oprichting. Maar er is sinds 1954 ook ontegenzeggelijk veel veranderd. De toon waarop we elkaar toespreken bijvoorbeeld. Ik geeft u het voorbeeld van de rede die de vice-voorzitter in 1959 uitsprak bij het eerste lustrum:

 

“Dit woord spruit voort uit de feestelijke stemming die mij nu reeds bijna een jaar lang omwaart, nu eens omstuimiger, dan weer meer belegen, in verband met de herdenking van het lustrum van onze vereniging. En niet alleen de voorzitter, maar alle bestuursleden zijn van deze ietwat triomfantelijke stemming min of meer vervuld geweest en nog vervuld.”

 

En na nog een groot aantal mooie, gedragen volzinnen richt de spreker zich tot de toenmalige voorzitter, professor L.J. Rogier:

 

“Welnu dan, het bestuur van Numaga heeft mij opgedragen, U ter gelegenheid van het eerste lustrum van Numaga als blijk en symbool van zijn dankbare eensgezindheid ten dezen opzicht een geschenk aan te bieden, namelijk een met zilver belegde voorzittershamer. (…) De steel is bijzonder slank, ik zou bijna zeggen fragiel. Hij noodt dan ook meer tot zachte diplomatieke drang dan tot stoer geweld.”

 

Dat laatste is mij bij mijn aantreden doorgegeven en ik beloof bij dezen plechtig stoer geweld te vermijden, maar ik vraag me wel in gemoede af waar die met zilver belegde voorzittershamer is gebleven. Ik zal daarover vandaag bij mijn voorganger Jos Joosten navraag doen.

Goed, de toon is veranderd, maar al bladerend door stukken over onze lustra in het verleden blijken er ook zaken onveranderlijk, helaas. Op 19 mei 1979, bij gelegenheid van het 25 jarig bestaan legde de feestredenaar nog eens uit dat het woord lustrum ook “monstering van de strijdkrachten” betekent. Het aantal leden, vermeldt hij vervolgens, bedraagt op die datum 1332 hetgeen een lichte achteruitgang betekent. Wij zouden blij zijn met zo’n ledental en beraden ons dus op mogelijkheden om meer leden te werven. Ook daarin zijn we niet nieuw, want ik lees in de toespraak van 1979:

 

 “Vele verenigingen kampen met dit euvel en de redenen zijn welbekend. Wij hopen dat zowel door mondelinge reclame als door de wervende kracht van de nieuw ontworpen folder, die binnenkort verschijnt, het ledental, vooral onder de jongeren zal stijgen.”

 

We vieren onze verjaardag tegenwoordig wel op een andere manier, want in datzelfde jaar 1979 werd het lustrum opgeluisterd met een concert in de Commanderie van St. Jan. De strijkers en het koor van het Nijmeegs Barokensemble traden op en brachten onder andere werk van Gustav Holst en Járdáni Pál ten gehore. Hoe mooi het Nijmeegs Barokensemble ook speelde en hoe prachtig de genoemde componisten ook componeerden, om de een of andere reden zie ik voor zo’n viering in 2019 geen ruimte.

 

Ook in 1999 werd het lustrum nog groots opgetuigd. Op 27 november 1999 werd ter gelegenheid van het negende lustrum van vereniging Numaga in de aula van de KUN een symposium gehouden over de stedelijke ontwikkeling van de stad Nijmegen, waarbij o.a. de vrees werd uitgesproken dat het gebied van de Waalsprong zich moeilijk zou laten integreren in de bestaande stad. Ik haal in dit soort gevallen vaak mijn stokpaardje aan dat het grootste museum ter wereld dat van de niet uitgekomen voorspellingen is.

 

Bij het bereiken van een belangrijk kroonjaar past het natuurlijk om groots uit te pakken. Op 27 november 2004 werd het vijftigjarig jubileum dan ook gevierd tijdens een feestelijke bijeenkomst in de St.-Stevenskerk. Mij ontbreekt informatie over de inhoud, maar in elk geval droeg Jan Brabers de voorzittershamer over aan Remieg Aerts.

 

Eén lustrum verder op 10 oktober 2009 staat de viering in het teken van het industrieel verleden van de stad in de vorm van lezingen en excursies. Was er dan geen ruimte voor muziek? Welzeker, maar geen barokensemble dit keer en geen klassieke componisten. In concertgebouw De Vereeniging vormden 1.500 zangers en zangeressen het gelegenheidskoor de Supervoices. Zij zongen vooral liederen van Michael Jackson. Michael Jackson ja, dat kon toen nog.

Ik haal ook nog even de viering aan van 10 oktober 2009 aan. Toen werd de Numaga-penning uitgereikt aan Bart Janssen vanwege het monumentale project rondom zijn boek De pijn die blijft met ooggetuigenverslagen van het bombardement van februari 1944. Tien jaar later hebben we het verschijnen gevierd van Bart Janssens veelgeprezen vervolg op zijn eerdere boek, waarmee ik hem én de stad bij dezen nog eens van harte feliciteer.

Hoe hebben we dit jaar ons lustrum gevierd? We kozen voor een heel aards thema, namelijk  ‘Bouwen en Wonen’. Onder die paraplu zijn een aantal geslaagde bijeenkomsten georganiseerd. In februari een avond met lezingen en debat over de geschiedenis en de huidige situatie van de studentenhuisvesting in Nijmegen. Op 19 maart kwam het aannemersbedrijf Van Tienen aan bod dat in 2018 zijn 200-jarig bestaan vierde en op 14 mei was de Numaga-ledenavond gewijd aan wonen in Romeins Nijmegen. De bijeenkomst in Huize Heyendaal op 24 september ligt nog vers in het geheugen. Toen handelde het over het wonen van de elite en volgde de bekendmaking van de prijsvraag ‘het mooiste woonhuis van Nijmegen’. Buiten het lustrumthema om organiseerde Numaga in samenwerking met het 4 en 5 meicomité twee avonden met verhalen van ooggetuigen van de bevrijding in september 1944. Vandaag sluiten we het lustrumjaar af in Bottendaal, de bouwkundig en qua bewoning meest gemengde wijk van Nijmegen. En we komen niet samen in de Vereeniging, de schouwburg of de Stevenskerk, maar in de Thiemeloods.

 

Dit fragmentarisch overzicht laat zien dat de toon van de vereniging is meegegroeid met een samenleving die informeler en meer egalitair is geworden. We kunnen ook concluderen dat de invulling van de feestelijkheden zoetjesaan voor meer mensen aantrekkelijk werd en gestoeld op meer basale onderwerpen. Wat is gebleven, is de belangstelling voor de cultuur en de geschiedenis van Nijmegen en omgeving, en de behoefte de kennis daarover te vergroten en te delen met zo veel mogelijk belangstellenden. Daar gaat Numaga ook in de komende jaren mee door, al was het alleen maar omdat een stad die zijn verleden verwaarloost, zich het zicht op heden en toekomst ontneemt.

Verslag

Onderstaand verslag van de bijeenkomst is verschenen in de Zeeheld, december 2019.

Verslag 65 jaar NUMAGA door Harrie Koolen

 

Lustrum 2014, Rondom Nijmegen – Nijmegen rondom – 22 november Stadsschouwburg


Burgemeesters in de debat op de Numaga Lustrumviering 2014 in de Stadsschouwburg o.l.v. dr. Maarten Hageman.

 

Van Eert (Beuningen), Wilbers (Ubbergen), Steins (Kranenburg) en Bruls (foto Flip Franssen)

 

De burgervaders waren het erover eens: hun gemeenten vormen één sociaal-cultuurhistorische entiteit: het Rijk van Nijmegen. Bruls onderstreepte: ‘We leven in een stadsregio met een open karakter, die regio is historisch bepaald en dat maakt ons sterk. Onze regio groeit, mede vanwege die sterke historische banden, elders is er sprake van krimp.’

Klik hier voor het Lustrum programma

 

 

Lustrum 2009, Nijmeegs industrieel verleden 1850-1970, Splendorfabriek, oktober

Ter gelegenheid van het 11e lustrum koos Numaga als thema de Nijmeegse industrie in de periode 1850-1970. De lustrumviering vond plaats op een bijzondere locatie: de monumentale Splendor-lampenfabriek aan de St.Annastraat. De fabriek werd voor deze gelegenheid veranderd in een cultuurhistorisch podium. Met een veelzijdig programma voor ruim 200 bezoekers – leden en niet-leden – werden de hoogtepunten van het industrieel verleden geschetst: het karakter van Nijmeegse bedrijvigheid, de sociale kant, opkomst en ondergang van Nijmeegse merken als Dobbelman en Van Dungen en hun bijdrage aan de identiteit van de stad. In cultuurhistorische Splendor werkplaats werd druk gewerkt en geschaft: wetenschappelijke arbeiders – o.a. prof. Paul Klep en prof. Dolly Verhoeven – en Nijmeegse werkers schetsten de historie. In een paneldiscussie kon het publiek meepraten en herinneringen ophalen. Ook kon men meezingen met Nimweegse arbeidersliederen en er werden unieke historische films vertoond. In de ‘schafttijd’ kon men een praatje maken en het Splendor gebouw bezichtigen.

 

Lustrum Producten en Vervolg

In het lustrumkader produceerden het Regionaal Archief Nijmegen en Numaga:

  • een wandeling/fietstocht langs industrieel erfgoed: Nijmeegse bedrijven rond het centrum 1850-1970
  • een DVD met collage van oude bedrijfsfilms: Impressies Nijmeegs industrieel verleden

Het Nijmeegs Katern verscheen met een themanummer.

Conclusies en vervolg

  • Uit de debatten en inbreng van de aanwezigen werd gewezen op het belang van het behoud van Industrieel erfgoed. Numaga heeft aangegeven zich met anderen te willen inzetten voor het behoud van monumenten uit het Nijmeegse industriële verleden
  • Ook van belang is aandacht te besteden aan de herineeringen van arbeiders in de vele (reeds verdwenen) fabrieken. Numaga zich zal inzetten voor het vastleggen van mondelinge getuigenissen van het industriële verleden van Nijmegen, in samenwerking met RAN en RU.

Organisatie, participanten en deelnemers

  • Participanten o.m.: Gemeente Nijmegen, Nijmeegse Industriele kring, Splendorvereniging, De Gelderlander, De Ondernemer, Cultuurhistorisch Platform, Regionaal Archief Nijmegen, JEKA (locatie beschikbbaar stellen) en andere sponsoren.
  • Ruim 200 deelnemers
  • Media-aandacht in de Gelderlander, de Brug, De Ondernemer, TVNijmegen1
  • Lustrumcommissie: Hans Begheyn (vz), Jan Brauer (secr.), Stan Brinkhoff, Joep van Gennip, Jos Hekking, Claartje van Well.